ਬਲਾਕ ਪੱਧਰੀ ਕਲੱਸਟਰ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੁਨਰ ਅੱਪ-ਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ, ਹਥਕਰਗਾ ਸੰਵਰਧਨ ਸਹਾਇਤਾ (HSS), ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਰਕ ਸ਼ੈੱਡਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦ ਵਿਕਾਸ, ਸਾਂਝੇ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਆਦਿ ਦੁਆਰਾ 2 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਲੱਸਟਰ ਦੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਹੈਂਡਲੂਮ ਪਾਕੇਟਾਂ ਦਾ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਬੁਣਕਰਾਂ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਕਾਮਿਆਂ ਨੂੰ ਬੁਣਾਈ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਵ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲਣ, ਨਵ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਤੇ ਰੰਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ;, ਈਕੋ-ਦੋਸਤਾਨਾ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਰੰਗਾਈ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਣਾ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੇਖਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼;, ਈ-ਕਾਮਰਸ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ, ਆਦਿ ਆਦਿ।

HSS ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਫੈਬਰਿਕ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅੱਪਗਰੇਡ ਕੀਤੇ ਖੱਡੀ /ਜੈਕਵਾਰਡ/ਡੌਬੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਖੱਡੀ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ 90% ਲਾਗਤ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਭਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਸਬੰਧਤ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕੰਮ ਲਈ ਸ਼ੈੱਡਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਬੁਣਕਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੈੱਡਾਂ ਦੀ ਯੂਨਿਟ ਲਾਗਤ 1.2 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਬੁਣਕਰ 100% ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਯੋਗ ਹਨ।

ਬਲਾਕ ਪੱਧਰ ਦੇ ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ। ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫੀਸਾਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਲਿੰਕੇਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਖਰਚਾ ਵੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।

ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਸਾਰੇ ਕਿਸਮ ਦੇ ਧਾਗੇ ਲਈ ਭਾੜੇ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਤੀ ਹੈਂਕ ਧਾਗੇ, ਘਰੇਲੂ ਰੇਸ਼ਮ, ਉੱਨ ਅਤੇ ਲਿਨਨ ਦੇ ਧਾਗੇ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਕੈਪ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਫਾਈਬਰਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਤ ਧਾਗੇ ਲਈ 15% ਧਾਗੇ ਸਬਸਿਡੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਹੈਂਡਲੂਮ ਬੁਨਕਰ ਕੀਮਤ ਵਿੱਚ ਪਾਵਰ-ਖੱਡੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਸਕੀਮ ਤਹਿਤ ਬੈਂਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਰਿਆਇਤੀ ਵਿਆਜ ਦਰ 'ਤੇ 6 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਸਬਸਿਡੀ ਵਾਲਾ ਕਰਜ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਲਈ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਲਈ 25,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਮਾਰਜਿਨ ਮਨੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਸਥਾ 20.00 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਰਜ਼ਾ ਦੇਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਰੈਡਿਟ ਗਰੰਟੀ ਫੀਸ ਦਾ ਬੋਝ ਵੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਕੋਲ ਹੈ। ਬੁਣਕਰਾਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰਜਨ ਮਨੀ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟ ਬੈਨੇਟ ਟਰਾਂਸਫਰ ਅਤੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਜ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਗਰੰਟੀ ਫੀਸਾਂ ਲਈ ਔਨਲਾਈਨ ਹੈਂਡਲੂਮ ਬੁਣਕਰਾਂ ਦੀ ਮੁਦਰਾ ਪੋਰਟਲ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਬੁਣਕਰਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਬੁਣਕਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ MoUs (NIOS) ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (IGNOU) ਦਰਮਿਆਨ ਸਹਿਮਤੀ ਪੱਤਰਾਂ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ

ਹੈਂਡਲੂਮ ਬੁਣਕਰਾਂ ਲਈ ਬੁਣਕਰ ਮਿੱਤਰ ਹੈਲਪਲਾਈਨ 1800 208 9988 ਟੋਲ ਫ੍ਰੀ ਨੰਬਰ ਨਾਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਹੈਂਡਲੂਮ ਬੁਣਕਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਸਿੰਗਲ ਪੁਆਇੰਟ ਸੰਪਰਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।

ਭਲਾਈ ਉਪਾਵਾਂ ਤਹਿਤ, ਹੱਥਖੱਡੀ ਬੁਣਕਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀਵਨ ਜਯੋਤੀ ਬੀਮਾ ਯੋਜਨਾ (PMJJBY), ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬੀਮਾ ਯੋਜਨਾ (PMSBY) ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਬੁਣਕਰ ਬੀਮਾ ਯੋਜਨਾ (MGBBY) ਅਧੀਨ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇੰਡੀਆ ਹੈਂਡਲੂਮ ਬ੍ਰਾਂਡ (IHB) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 2015 'ਚ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਹੈਂਡਲੂਮ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਬ੍ਰਾਂਡਿੰਗ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। IHB ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜੁਲਾਹੇ ਅਤੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪੁਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਕਮਾਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। IHB ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬੁਣੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਲਈ ਬੈਂਚਮਾਰਕ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਹੈਂਡਲੂਮ ਬੁਣਕਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਐਕਸਪੋਜ਼ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੱਧਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੁਣਕਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰਾਫਟ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਵਜੋਂ, 23 ਈ-ਕਾਮਰਸ ਕੰਪਨੀਆਂ ਹੈਂਡਲੂਮ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਈ-ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।

ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਮੰਤਰਾਲਾ ਹਰ ਸਾਲ ਬੁਣਾਈ, ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਇਓਰਟਸ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਲਈ ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਹੈਂਡਲੂਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੈਂਡਲੂਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿਹੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ

ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਵਿਕਰੀ ਲਈ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਬੁਣਕਰ, ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੈਂਡਲੂਮ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਈ-ਮਾਰਕੀਟਪਲੇਸ (GeM) 'ਤੇ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਨ ਲਈ O/o DCHL ਅਤੇ GeM ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਹੈਂਡਲੂਮ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਓਰੀਐਂਟਿਡ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ, ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ, ਦਿੱਲੀ, ਗੁਹਾਟੀ, ਜੈਪੁਰ, ਕਾਂਚੀਪੁਰਮ, ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ 8 ਬੁਣਕਰ ਸੇਵਾ ਕੇਂਦਰਾਂ (WSCs) ਵਿੱਚ 8 ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸਰੋਤ ਕੇਂਦਰ (DRCs) ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੈਂਡਲੂਮ ਸਕੀਮਾਂ ਦੇ ਲਾਭ ਬੁਣਕਰਾਂ/ਵਰਕਰਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਹੈਂਡਲੂਮ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ PCs ਦੇ ਗਠਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਂ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ/ਨਿਰਮਾਤਾ ਗਰੁੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਹੈਂਡਲੂਮ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਬੁਣਕਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਚੈਨਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਹੈਂਡਲੂਮ, ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਦੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਰਕਟਾਂ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੋਣਵੇਂ ਹੈਂਡਲੂਮ ਅਤੇ ਹੈਂਡੀਕ੍ਰਾਫਟ ਜੇਬਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਫਟ ਪਿੰਡ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਕ੍ਰਾਫਟ ਹੈਂਡਲੂਮ ਵਿਲੇਜ ਕਨਿਹਾਮਾ (ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ), ਮੋਹਪਾਰਾ (ਅਸਾਮ), ਸ਼ਰਨ (ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼), ਕੋਵਲਮ (ਕੇਰਲ) ਅਤੇ ਰਾਮਪੁਰ (ਬਿਹਾਰ), ਮੋਇਰੰਗ (ਮਣੀਪੁਰ) ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਪੁਰ, ਚੰਦੇਰੀ (ਐਮਪੀ) ਵਿਖੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।